Milli Məclisin mayın 24-də keçirilmiş iclasında parlamentin Aqrar siyasət komitəsinin sədri Tahir Rzayev işləyən, uşağı olan qadınların qayğılarla yüklənərək çətinlik çəkdiklərini əsas gətirərək Əmək Məcəlləsinə onların işə bir saat gec gəlib, bir saat tez getməsi ilə bağlı maddə salınmasını təklif edib. Təklif sosial şəbəkələrdə birmənalı qarşılanmayıb. Bildirilir ki, bu, kişi və qadın işçilər arsında ayrı-seçkilik yarada  bilər.

Bəs, ümumiyyətlə əmək qanunvericiliyində qadınlar üçün güzəştlər nəzərdə tutulubmu? Varsa, bu güzəştlər nədən ibarətdir?

Əvvəlcə ondan başlayaq ki, Əmək Məcəlləsinin 16-cı maddəsinə görə, qadınlara əmək münasibətlərində güzəştlərin, imtiyazların və əlavə təminatların verilməsi ayrı-seçkilik hesab edilmir. Qanunvericiliyə görə, kollektiv müqavilələrdə qadınların əmək şəraitinin yaxşılaşdırılması da nəzərdə tutula bilər.

Məcəlləyə görə, hamilə və üç yaşına çatmamış uşağı olan qadınlarla əmək müqaviləsi bağlanılmasından imtina oluna, həmçinin işə qəbul olunarkən onlara sınaq müddəti tətbiq edilə bilməz. Onların əmək müqavilələrinin işəgötürən tərəfindən ləğv edilməsi də qadağandır. Hamilələr, həmçinin  uşağının üç yaşınadək sosial məzuniyyətdə olan və həmin məzuniyyət bitdikdən sonra bir ildən az müddətdə müvafiq vəzifədə  çalışan qadınlar attestasiyaya və sertifikasiyaya cəlb olunmur. Belə qadınların həm özünün, həm də uşağının tibb müəssisələrində dispanser və ambulator müayinələrinin keçirildiyi, həkim məsləhətləri aparıldığı günlərdə orta əməkhaqqı saxlanılır. Müayinələrin keçirilməsi üçün işəgötürən hökmən hamilə qadınlara zəruri şərait yaratmalıdır.

Digər bir güzəştə görə isə hamilə və yaşyarımadək uşağı olan və ya üç yaşınadək uşağını tək böyüdən qadınlar üçün iş vaxtının müddəti 36 saatdan çox olmamalıdır. Həmçinin qadının xroniki xəstəliyi olan uşağının və digər ailə üzvünün səhhəti müvafiq tibbi rəyə görə əmək funksiyasının natamam iş vaxtında yerinə yetirilməsini tələb edərsə,  işəgötürən ona natamam iş vaxtı müəyyən etməlidir. 

Natamam iş vaxtı hüququ hamilə və ya on dörd yaşına çatmamış, yaxud 18 yaşınadək əlilliyi müəyyən edilmiş uşağı olan qadınlara da şamil olunur. Onlar, eyni zamanda, gecə vaxtı yerinə yetirilən işlərə, iş vaxtından artıq işlərə, istirahət, iş günü hesab edilməyən bayram və digər günlərdə işə cəlb edilməsinə və ezamiyyətə göndərilməsinə yalnız yazılı razılıqları olduğu halda cəlb edilə bilər.

Qanunvericiliyə görə, tibbi rəyə uyğun olaraq hamilə qadınlar zərərli istehsal amillərinin təsirini istisna edən daha yüngül işə keçirilirlər. Yaş yarımına çatmamış uşağı olan qadınlar, əmək funksiyasını yerinə yetirməklə yanaşı, uşağını yedizdirməkdə çətinlik çəkirlərsə, işəgötürən, qadının ərizəsi ilə onu uşağı yaş yarımına çatanadək başqa yüngül işə keçirməlidir və ya uşağının yedizdirilməsi üçün zəruri şəraitin yaradılmasını təmin etməlidir. Yaş yarımına çatmamış uşağı olan qadınlara iş vaxtı ərzində istirahət və yemək üçün verilən ümumi fasilədən başqa, həm də uşağını yedizdirmək üçün əlavə fasilələr verilməlidir. Bu fasilələrin hərəsi azı 30 dəqiqə olmaqla, hər 3 saatdan bir verilir. Qadının yaş yarımına çatmamış iki və daha çox uşağı olduqda hər fasilənin müddəti azı bir saat müəyyən edilir. Qadınlar başqa yüngül işə keçirilərkən onların əsas vəzifələri üzrə orta əməkhaqqı saxlanılır. Həmçinin uşağın yedizdirilməsi ilə əlaqədar fasilələr iş vaxtına daxil edilir və orta əməkhaqqı saxlanılır. Bu səbəblərə görə əməkhaqqının azaldılması qadağandır.

Qadınlara məzuniyyət günlərinin sayı ilə bağlı da güzəşt tətbiq edilir. Belə ki, əsas məzuniyyətlə yanaşı, 14 yaşınadək iki uşağı olan qadınlara 2 gün, bu yaşda üç və daha çox uşağı olan, həmçinin 18 yaşınadək əlilliyi müəyyən edilmiş uşağı olan qadınlara isə 5  gün müddətində əlavə məzuniyyət verilir.

Həmçinin ikiaylığadək uşağı övladlığa götürən, yaxud övladlığa götürmədən böyüdən qadınlar doğuşdan sonra müəyyən edilmiş 56 günlük sosial məzuniyyətdən, həmçinin əlavə və qismən ödənişli məzuniyyətlərdən istifadə etmək hüququna malikdirlər. 16 yaşınadək uşağı olan qadınlara isə 14 gün müddətinə ödənişsiz məzuniyyət verilə bilər. Bir sıra kateqoriyadan olan qadınlar məzuniyyətə çıxma vaxtına görə də fərqlənirlər. Belə ki, 14 yaşınadək iki və daha çox uşağı olan və ya 18 yaşınadək əlilliyi müəyyən edilmiş uşağı olan qadınlara, 16 yaşınadək uşaqları təkbaşına böyüdən valideynə və ya qəyyuma, hərbi qulluqçunun arvadına məzuniyyət onlar üçün əlverişli vaxtda təyin oluna bilər.

Qadınlara hətta iş yerlərində yük qaldırmaları ilə bağlı məhdudiyyət də var. Belə ki, 16-18 yaşlı qadınlar tərəfindən başqa işləri görməklə yanaşı, eyni zamanda ümumi çəkisi 10 kiloqramdan çox olan əşyaların əl ilə qaldırılaraq başqa yerə daşınması, habelə ümumi çəkisi 5 kiloqramdan çox olan əşyanın bir metr yarımdan artıq hündürlüyə qaldırılması qadağandır. Həmçinin yaşı 16-dan az olan qızların bütün iş günü ərzində müntəzəm olaraq yük qaldırma və daşınma işlərinə cəlb edilməsi qadağandır.