"Qədr gecəsi qiymətli, dəyərli, şərəfli gecə deməkdir" - Tural İrfan

     Qədr gecəsi, qiymətli, dəyərli, şərəfli gecə deməkdir. Quranın nazil olduğu gecədir. Ramazan ayının son on günlüyündə olması ehtimalı hədislərdə daha çox önə çıxarılıb. Ola bilsin son ongünlüyü insanlar daha çox ibadətlə keçirsinlər deyə Peyğəmbər özü bu gecəni gizlədib.
Ayın sonuncu tək günlərində olması, son yeddi gecələr içində olması, ayın 19, 21, 23 - də hətta 27 də olması barədə də nəqllər var. Amma mənim diqqətimi çəkən bir hədisdir: İmam Malikin "Muvatta" əsəri məlum olduğu kimi ilk mötəbər fiqh qaynağı və ikinci sağlam, qərəzsiz hədis mənbəyidir. Orada "Etikaf" babında 718-ci hədisdə qeyd olunur ki, Abdullah bin Uneys Peyğəmbərə yaxınlaşıb: - "Ya Rəsulullah, mənim evim uzaqdır, mənə bir gecə söylə ki, həmin gecə məscidə enim" - dedi. Peyğəmbər ona: "Ramazanın 23-cü gecəsi en" - dedi.

      Ən doğrusunu Allah bilir. Lakin bu gecənin dəqiq hansı gecə olmasını nadir İslam alimlərindən müəyyən üsulla təyin edənlər də olub. Amma bu, elmi təyinatdır, dini dəlili tutarlı deyil.

      Quranın endiyi Qədr gecəsi şübhəsiz ki, müəyyən bir gecədir, amma onu heç kəs dəqiq bilmir. Hətta tərəfdarları qeybi bildiyini iddia etdikləri heç bir İmam, övliya, mürşid, şeyx də cəsarət edib konkret bir gün barədə rəy verməyib. Çünki bu, bir sirri - Xudadır. Onu heç Peyğəmbər də bilməyib. "Mənə unutduruldu" deyib. (Muvatta, Etikaf kitabı).

     Amma bir şey var: Qədr surəsində deyilir ki, o gecə min aydan daha xeyirlidir və həmin gecə mələklər və Ruh yerə enər. Və səhərə qədər əminamanlıq olar.

    Təfsirçilər surədə qeyd olunan "Ruh"un mələk Cəbrail olduğunu deyiblər. Amma mələklər sözü işləndikdən sonra" Ruh" deyilir. Demək Ruh mələklərdən ayrıca bir varlıqdır. Cəbrail də mələkdir. "Mələklər" sözündə Cəbrayıl da, Mikayil də, İsrafil və Əzrail də var. Ruh isə tamam başqa varlıqdır. Mövzumuz o olmadığı üçün ona varmıram.

     Surənin sonunda qeyd olunur ki, həmin gecə dan üzü açılana kimi əminamanlıq olar. "Əminamanlıq" sözünü necə qəbul edirik? Sağ salamatçılıq, heç bir savaş, müharibə, ölümün olmaması? Bəyəm Ramazanın son on günündə bu hadisələr baş vermir? Əlbəttə baş verir. Bəs onda surədə deyilən "səhərə qədər əminamanlıq olar" nə deməkdir? Əvvəlki ayədə o gecə "mələklərin də yerə endiyi" deyilir. Əzrail də mələkdir və vəzifəsi can almaqdır. Şübhəsiz ki, o, Qədr gecəsində yerə bayram təbrik etməyə gəlmir, can almağa enir. Çünki vəzifəsi odur. Demək "əminamanlıq" deyərkən "sağ salamatlıq" anlaşılmamalıdır. Çünki elə adamlar var ki, onun elə Qədr gecəsində canını Allaha tapşırması onun üçün əbədi əminamanlığa qovuşmaqdır. Yaxud elə pis adamlar var ki, onun da Qədr gecəsində canının  şəxsən Əzrayıl tərəfindən alınması xalq üçün, əhali üçün, cəmiyyət üçün bir əminamanlıqdır. Çünki Əhli Beytdən nəql edilən çoxsaylı hədislərə görə bu Gecə həm də insanların yeni müqəddəratı təyin və təqdir olunur.

     Ona görə həmin gecə ibadət edilir ki, ilahi təyinat, bölgü zamanı bəndələrin əməyi nəzərə alınsın.

    Bu Gecə baş verən hadisələr zahirinə görə qiymətləndirilməməlidir. Mahiyyətinə, bəlkə hikmətinə görə dəyərləndirilməlidir. Həmin gecə biri ölürsə, demək onun ölməsi əminamanlıqdır. Ya özü üçün, ya da insanlıq üçün. Hadisələrin əsl səbəbi, hikməti insanlar üçün qaranlıqdır. Nəyin qədər, nəyin qəza olmasını belə çoxu müəyyən edə bilmir...